Đầy bụng, đau bụng - là phàn nàn rất phổ biến ở trẻ nhỏ. Người lớn thường hay bỏ qua khiếu nại này và coi nó là một lý do để trẻ trốn đi học. Điều gì sẽ xảy ra, nếu đó thực sự là một vấn đề sức khỏe với trẻ? Do vậy, nếu con phàn nàn bất cứ điều gì về sức khỏe, cha mẹ nên lắng nghe.
Trẻ em là đối tượng dễ bị nhiễm giun đường ruột nhất. Ở nước ta có tới 70-80% trẻ em bị nhiễm giun đường ruột. Giun, sán sống trong ruột và hút chất dinh dưỡng, làm cho trẻ dễ bị tổn thương về sức khỏe. Trẻ em ở các nước đang phát triển, các nước vùng nhiệt đới, trong đó có Việt Nam thường mắc nhiều loại giun như giun đũa (ascariasis), giun kim (pinworm), giun móc (hookworm), giun tóc (trichuris), với cường độ nhiễm rất cao và nhiễm phối hợp hai hoặc ba, bốn loại giun.
Khác với các bệnh nhiễm trùng khác, nhiễm giun khá phổ biến, tuy nhiên, có thể phòng và điều trị dễ dàng hơn.
Các triệu chứng khi bị nhiễm giun
Khi bị nhiễm giun, ngoài các dấu hiệu như lâm râm đau bụng, trướng bụng, trẻ có thể mất cảm giác ngon miệng. Nhiễm giun nặng có thể gây thiếu máu, mệt mỏi, buồn nôn và ói mửa, trẻ biếng ăn, giảm cân dẫn đến suy dinh dưỡng, giảm nhận thức và sa sút trí tuệ.
Giun kim cư trú ở ruột già. Nhiễm giun kim hay gặp ở trẻ nhỏ, có thể gây ngứa xung quanh vùng hậu môn. Giun cái chui ra trong đêm và đẻ trứng gần hậu môn gây ngứa làm trẻ khó ngủ, đi tiểu có thể bị đau, trẻ hay bị rối loạn tiêu hóa, phân lỏng đôi khi có lẫn máu và chất nhầy. Do ngứa nên trẻ gãi nhiều, làm hậu môn xây xát dễ nhiễm khuẩn. Có thể phát hiện thấy giun kim ở hậu môn vào buổi tối khi trẻ ngứa.
Giun đũa thường cư trú ở ruột non. Trẻ bị nhiễm giun đũa hay đau bụng quanh rốn, có thể bị tiêu chảy, nôn ra giun, đi ngoài ra giun. Khi bị nhiễm nặng có thể gây tắc ruột, viêm ruột thừa. Sốt và ho khan có thể phát hiện trong vòng 4-16 ngày sau khi tiếp xúc với trứng giun.
Giun tóc cư trú ở ruột già. Khi nhiễm nhiều giun tóc thì mới có biểu hiện rõ các dấu hiệu như đau bụng, buồn nôn, rối loạn tiêu hóa. Nếu nhiễm nặng sẽ làm tổn thương niêm mạc ruột già gây hội chứng lỵ. Trẻ đau bụng, mót rặn, đi ngoài nhiều lần phân ít có chất nhầy lẫn máu, nặng hơn có thể gây trĩ, sa trực tràng.
Giun móc cư trú ở đoạn trên ruột non, miệng bám vào niêm mạc ruột để hút máu, trung bình một con giun móc có thể hút 0,2 ml máu/ngày. Đường lây nhiễm giun móc do ấu trùng chui qua da hoặc đường miệng sau khi ăn phải ấu trùng từ rau sống, tay bẩn, đất cát... Nhiễm giun móc hay gặp ở trẻ lớn, sống ở vùng nông thôn do tiếp xúc nhiều với đất, cát và phân bón… Tại chỗ ấu trùng chui qua da, có nốt hồng ban dị ứng hoặc các mụn nhỏ. Ở giai đoạn ấu trùng qua phổi thì xuất hiện ho, ngứa họng, viêm họng. Trẻ nhiễm giun móc thường mệt mỏi, chán ăn, đau bụng, đau vùng thượng vị hoặc quanh rốn đau âm ỉ, đau cả lúc no, lúc đói, táo bón, đi ngoài phân đen, chóng mặt, ù tai, da xanh, thiếu máu. Nếu điều trị không kịp thời, trẻ có thể bị thiếu máu nặng rất nguy hiểm.
Nguyên nhân nhiễm giun ở trẻ
Nước ta nằm trong vùng khí hậu nóng ẩm, môi trường rất dễ bị ô nhiễm. Trẻ em lại rất năng động, chúng có thể từ nhảy nhót trên giường đến bò trong công viên, nên có nhiều khả năng tiếp xúc với mầm bệnh.
Tiếp xúc với bề mặt bị nhiễm giun, trẻ có thể bị nhiễm giun từ đất trong sân chơi hoặc chơi với con vật nuôi bị nhiễm giun
Tay, chân không sạch sẽ, trẻ có thể đưa mọi đồ chơi vào miệng.
Không giữ gìn vệ sinh hoặc vệ sinh không đúng cách, giường, chiếu, đệm không sạch hoặc vứt rác bừa bãi trong phòng của trẻ.
Trẻ tiếp xúc với người lớn mang bệnh
Trẻ ăn hoặc uống các thực phẩm bị nhiễm giun do người lớn rửa không sạch
Ảnh minh họa |
Hậu quả của nhiễm giun
Nhiễm giun có thể gây ra nhiều hậu qủa nghiêm trọng. Nhiễm giun làm tăng tỷ lệ bệnh tật và tử vong ở trẻ, làm giảm sự tăng trưởng dẫn đến còi cọc cả về thể lực (suy dinh dưỡng) và trí lực, có thể gây các biến chứng nguy hiểm.
Nhiễm giun ở trẻ có thể gây ra tình trạng viêm ở phổi (hen suyễn), gây bệnh đường tiêu hóa (đau dạ dày, viêm ruột và viêm đại tràng), bệnh gan (viêm gan, xơ hóa), và viêm đường tiết niệu, sinh dục.
Điều trị nhiễm giun ở trẻ
Việc chẩn đoán nhiễm giun ở trẻ em phụ thuộc vào loại giun và vị trí của nhiễm giun. Phổ biến nhất là sử dụng kỹ thuật soi kính hiển vi tìm trứng trực tiếp trong phân. Dùng thuốc tẩy giun là biện pháp khá tốt để kiểm soát tình trạng nhiễm giun, khi trẻ có biểu hiện nôn ra giun, đi ngoài ra giun, ngứa hậu môn… hoặc xét nghiệm phân có nhiều trứng giun. Tẩy giun cho trẻ từ trên 2 tuổi cần được tiến hành định kỳ sáu tháng một lần. Thời gian quá dài hay quá ngắn đều không tốt, nếu thời gian cho mỗi lần tẩy giun cách nhau quá dài có thể không loại bỏ hết giun ra khỏi cơ thể. Ngược lại, thời gian quá ngắn thì không cần thiết bởi nguy cơ tái nhiễm giun có thể chưa xuất hiện.
Thuốc tẩy giun hiện nay có thể có tác dụng trên nhiều loại giun, ít độc, ít tác dụng phụ. Sau khi uống thuốc, trẻ không cần phải nhịn ăn và không nên cho trẻ uống thuốc khi quá đói. Nếu muốn thuốc phát huy tác dụng diệt giun tốt nhất thì nên uống sau bữa ăn tối 2 tiếng hoặc uống vào sáng sớm trước khi ăn sáng.
Trẻ trên 2 tuổi: Mebendazol (Fugacar, Vermox…), viên 500mg, uống một viên duy nhất. Nếu nhiễm giun móc nặng có thể dùng 1 viên uống 3 ngày liên tục. Hoặc dùng thuốc Albendazol (Zenten) 400mg uống 1 liều duy nhất.
Trẻ dưới 2 tuổi: Albendazole 200mg, uống 1 viên 1 liều duy nhất.
Pyrentel Palmoate (Hemilltox) 125mg, 250mg. Liều dùng 125mg/10kg cân nặng. Có thể uống liều thứ hai từ sau 1 đến 3 tuần, để đảm bảo tẩy hoàn toàn.
Phòng nhiễm giun đường ruột ở trẻ
Giun ăn chất dinh dưỡng, gây thiếu máu, giảm phát triển thể chất, ảnh hưởng đến phát triển trí tuệ và gây nhiều biến chứng nguy hiểm như tắc ruột do giun, giun chui ống mật... Vì vậy, nhiễm giun đường ruột là một trong những vấn đề cần được ưu tiên trong chương trình chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Việc phòng các bệnh giun thường gặp nhiều khó khăn do sự tái nhiễm nhanh và rất dễ.
Để phòng nhiễm giun đường ruột ở trẻ, cần:
Tăng cường vệ sinh cá nhân và môi trường: trẻ cần rửa tay sạch bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi đi đại tiện. Cho trẻ ăn chín, uống nước đun sôi để nguội. Không đi chân đất hoặc bò lê la dính đất. Tẩy giun định kỳ cho trẻ trên 2 tuổi 6 tháng/lần, nhất là trẻ em tuổi học đường. Nếu trong nhà có một thành viên bị nhiễm giun kim, nên tẩy giun cho cả gia đình.
Đối với người chăm sóc trẻ cần giữ gìn vệ sinh cá nhân và vệ sinh ăn uống cho trẻ. Sử dụng nguồn nước sạch trong sinh hoạt và nấu ăn, đun nước uống cho trẻ. Rửa tay sạch khi chế biến thức ăn, khi cho trẻ ăn, sau khi đại tiện. Thức ăn cần được đậy kín không để ruồi, nhặng đậu vào. Không vứt rác thải bừa bãi gần khu vực sinh hoạt và chơi của trẻ.
PGs. Ts. Bs. Phạm Vân Thúy-Viện Dinh dưỡng