Vai trò của acid folic trong dự phòng dị tật thai nhi
Acid folic (hay còn gọi là folat) hoặc vitamin B9) trong các thực phẩm tự nhiên có chức năng cần thiết cho sự phát triển và phân chia tế bào của nưgời, động vật, thực vật, vi khuẩn và cần cho sự hình thành của tế bào máu.
Nguồn cung cấp: Hầu như các thực phẩm đều chứa folat nhưng có nhiều trong các loại rau màu xanh thẫm, gan động vật, trứng, các, măng tây, hoa lơ màu xanh, đậu quả, các hạt nảy mầm (mầm lúa mạch, mầm giá đỗ...). Folat rất nhạy cảm và dễ bị phân hủy dưới tác động của nhiệt độ, tia cực tím, hoặc oxy hóa. Trong quá rtình nấu hoặc chế biến tỷ lệ mất có thể từ 50 - 90%, có khi là 100% khi nấu ở nhiệt độ cao và nhiều nước. Nếu thức ăn để lâu ngoài ánh sáng, lượng folat sẽ bị hao hụt đáng kể. Để đảm bảo có đủ folat trong khẩu phần ăn, thai phụ cần ăn phối hợp nhiều loại thực phẩm, tăng cường ăn rau quả tươi, thực phẩm mua về cần chế biến ngay và ăn ngay sau khi nấu.
Triệu chứng thiếu hụt axit folic: thiếu máu, ợ nóng, tiêu chảy, suy nhược cơ thể.
Nhu cầu axit folic: Nhu cầu trung bình 3mcg/kg trọng lượng sẽ đáp ứng được cho nhu cầu người trưởng thành (tương đương 180 - 200 mcg/ ngày). Những trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn nhận 10 - 12mcg/kg trọng lượng/ ngày khi tình trạng folat của bà mẹ đầy đủ. Khẩu phần khuyến nghị cho trẻ em 1 - 10 tuổi là 3,7mcg/kg trọng lượng/ ngày. Nhu cầu tăng lên trong khi phụ nữ mang thai cần 400cg/ngày để đáp ứng.
Sự gia tăng của quá trình phân chia tế bào cũng như tăng kích thước tử cung. Cần cho tổng hợp nhân tế bào acid deoxyribonucleic (ADN), acid Ribonucleic (ARN) và protein.
- Hình thành nhau thai
- Số lượng tế bào hồng cầu gia tăng theo khối lượng máu tăng.
- Tăng trưởng của bào thai.
- Bù đắp sự tăng thải folate qua nước tiểu trong khi mang thai.
Hậu quả của thiếu hụt axit folic với phụ nữ mang thai:
- Thiếu máu hồng cầu khổng lồ
- Nguy cơ sẩy thai cao
- Sinh non, sinh nhẹ cân
- Nếu thiếu axit folic trong giai đoạn sớm của thai kỳ gây ra sự phân chia tế bào không bình thường, gây sẩy thai hoặc dị tật: Hở hàm ếch/ vòm miệng, hội chứng Down, khiếm khuyết ống thần kinh.
- Vậy thế nào là dị tật ống thần kinh? Là sự không hoàn thiện của ống thần kinh (ống thần kinh không đóng kín) vào ngày thứ 28 sau thụ thai gây hiện tượng nứt đốt sống, vô sọ (90% các trường hợp dị tật ống thần kinh), thoát vị não (10% các trường hợp dị tật ống thần kinh). Do vậy để dự phòng dị tật sơ sinh thể này, các chuyên gia dinh dưỡng khuyên người phụ nữ phải được dự trữ đủ axit folic cho cơ thể ít nhất là 3 tháng trước khi thụ thai.
Mối liên quan giữa axit folic và dị tật ống thần kinh lần đầu tiên được đưa ra vào 30 năm trước đây, và từ năm 1964 trở lại đây có ít nhất 13 nghiên cứu lớn trên thế giới được tiến hành. Khoảng 50 - 70% các trường hợp dị tật ống thần kinh có thể phòng tránh được nếu phụ nữ mang thai sử dụng axit folic trong khoảng thời gian từ trước khi thụ thai đến 4 tuần sau khi thụ thai. Nghiên cứu của Cơ quan y tế của một số nước đã khuyến nghị:
- Mỹ: Khuyến nghị chế độ dinh dưỡng có các thực phẩm giàu folat và uống bổ sung hoặc sử dụng các thực phẩm có tăng cường 400mcg axit folic/ ngày cho tất cả phụ nữ độ tuổi sinh đẻ.
- Anh: Khuyến nghị nên sử dụng axit folic liều cao 400mcg/ ngày cho tất cả phụ nữ chuẩn bị mang thai.
- Canada: Phụ nữ dự định mang thai cần bổ sung 400mcg axit folic/ ngày. Tất cả phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ cần một chế độ dinh dưỡng đáp ứng đủ 400mcg/ngày.
Làm thế nào để tăng lượng axit folic? Có các giải pháp giúp tăng lượng axit folic như:
- Chế độ ăn có các thực phẩm giàu folat: Gan động vật (bò, gà, lợn). Rau có lá màu xanh thẫm, hoa lơ xanh, đậu quả, giá đỗ..
- Bổ sung bằng dạng thuốc uống với liều 400mcg axit folic/ ngày.
- Các thực phẩm có bổ sung axit folic: Nên lựa chọn các thực phẩm dùng cho phụ nữ dự định mang thai, mang thai và cho con bú có bổ sung axit folic 400mcg/ ngày, kết hợp với các vitamin và khoáng chất khác để sinh ra những đứa con khỏe mạnh thông minh.
PGS. TS Nguyễn Thị Lâm - Viện Dinh dưỡng